Ενδομητρίωση - Τι είναι, Συμπτώματα

Τι είναι η ενδομητρίωση

Η ενδομητρίωση είναι μια διαταραχή κατά την οποία ιστός παρόμοιος με το ενδομήτριο αναπτύσσεται έξω από την κοιλότητα της μήτρας, στις σάλπιγγες, στις ωοθήκες, στην ουροδόχο κύστη, στο έντερο ή στο περιτόναιο. Μπορεί να επεκταθεί και έξω από την πύελο, αλλά αυτό είναι σπάνιο. 

Η ενδομητρίωση είναι μια συχνή καλοήθης πάθηση που συνήθως ανιχνεύεται τυχαία και που σπανίως εμφανίζει κλινικά συμπτώματα. Μόνο ορισμένες μορφές ενδομητρίωσης εμφανίζουν κλινικά συμπτώματα.

Υπολογίζεται ότι το 10% των γυναικών θα εμφανίσει ενδομητρίωση κάποια στιγμή. Επίσης η ενδομητρίωση είναι η αιτία για το 30% των περιπτώσεων υπογονιμότητας.

Σημαντικό είναι ότι στην ενδομητρίωση, ο ιστός που έχει αναπτυχθεί έξω από τη μήτρα, η ενδομητριωσική εστία όπως λέγεται, αντιδρά στις ορμονικές αλλαγές του εμμηνορροϊκού κύκλου και αιμορραγεί όπως το ενδομήτριο στην περίοδο. Ενδομήτριο λέγεται ο ιστός που επενδύει την εσωτερική κοιλότητα της μήτρας. 

Συμπτώματα ενδομητρίωσης

Υπάρχει περίπτωση γυναίκες με προχωρημένη ενδομητρίωση να μην έχουν καθόλου πόνο, ενώ αντιθέτως γυναίκες με νόσο στα αρχικά στάδια να υποφέρουν από δυνατούς πόνους. 

Υπάρχει μια μεγάλη διακύμανση όσον αφορά τον πόνο που προκαλεί η ενδομητρίωση μεταξύ των ασθενών. Ο πόνος είναι το πιο συχνό σύμπτωμα της νόσου.

Αλλα συμπτώματα ενδομητρίωσης είναι:

• Δυσμηνόρροια (σοβαρές κράμπες στην έμμηνο ροή)
• Πυελικός πόνος εκτός εμμήνου ροής
• Υπογονιμότητα (εφόσον δεν έχει εντοπιστεί άλλη αιτία)
• Οσφυαλγία
• Δυσπαρεύνια (πόνος κατά την ερωτική επαφή)
• Επώδυνες κενώσεις εντέρου
• Κοιλιακή διάταση 
• Μετεωρισμός (φούσκωμα)
• Δυσκοιλιότητα
• Πόνο κατά τη διάρκεια της άσκησης
• Επώδυνη εξέταση πυέλου
• Επώδυνη και συχνή ούρηση καθώς και άλλα συμπτώματα.

Βέβαια, κάθε γυναίκα που πάσχει δεν έχει όλα τα παραπάνω συμπτώματα, αλλά αυτά είναι τα πιο συχνά.

Γιατί πονάς όταν έχεις ενδομητρίωση;

Μια εστία ενδομητρίωσης μπορεί να παραμείνει μικρή και σχετικά ανενεργής για πολλά χρόνια. Βέβαια, ακόμα και η μικρότερη εστία μπορεί να προκαλέσει ανυπόφορο πόνο, όταν ερεθίζει ένα γειτονικό νεύρο.

Οι μεγαλύτερες εστίες ενδομητρίωσης, όταν ανταποκρίνονται στα ορμονικά ερεθίσματα μπορούν να μεγαλώνουν και να διηθούν τα όργανα επάνω στα οποία εντοπίζονται. Έτσι ο ιστός που περιβάλλει τις ενδομητριωσικές εστίες καταστρέφεται και αιμορραγεί. Ο οργανισμός αντιδρά και προσπαθεί να επουλώσει και να καλύψει τα σημεία της βλάβης δημιουργώντας συνδετικό ιστό (ουλές) και συμφύσεις που περιχαρακώνουν και περιορίζουν τις βλάβες.

Αν η ενδομητρίωση προχωρήσει αρκετά με τα χρόνια, τότε δημιουργούνται πολλαπλές συμφύσεις μέσα στην πύελο και τα όργανα κολλάνε μεταξύ τους. Έτσι τα όργανα της πυέλου που είναι σχεδιασμένα να κινούνται ελεύθερα, καθηλώνονται και ακινητοποιούνται. 

Η έλλειψη φυσιολογικής κινητικότητας και λειτουργίας αυτών των οργάνων μπορεί να προκαλέσει μεγάλο πόνο (οι κινήσεις των σαλπίγγων και των ωοθηκών κατά τη διάρκεια της ωορρηξίας, οι κινήσεις κατά τη σεξουαλική επαφή, ή οι κινήσεις του εντερικού περιεχομένου).

Γιατί η δική σου ενδομητρίωση είναι ξεχωριστή περίπτωση;

Αν και υπάρχουν διαφορετικές απόψεις όσον αφορά τα στάδια της νόσου, όλοι συμφωνούν στο ότι κάθε περίπτωση ενδομητρίωσης είναι διαφορετική από γυναίκα σε γυναίκα. Είναι δυνατό να βρούμε ομοιότητες, αλλά κάθε γυναίκα μπορεί να βιώνει διαφορετικά την πάθηση. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν γυναίκες με προχωρημένη ενδομητρίωση που έχουν καθόλου ή ελάχιστο πόνο, ενώ άλλες γυναίκες με ήπια ενδομητρίωση πονούν έντονα.

Η ένταση του πόνου που προκαλεί η ενδομητρίωση εξαρτάται από το σημείο στο οποίο εντοπίζεται και από το συνολικό αριθμό των εστιών ενδομητρίωσης. Παράγοντες που επηρεάζουν την ένταση του πόνου εξαιτίας της ενδομητρίωσης είναι οι:

• η εντόπιση των εστιών ενδομητρίωσης
• το βάθος που διεισδύουν στους διάφορους ιστούς
• το μέγεθος των εστιών ποικίλει και καθορίζει την κάθε περίπτωση

Λόγω των διαφορετικών συμπτωμάτων που εμφανίζονται από γυναίκα σε γυναίκα, μην στηριχτείτε σε πληροφορίες από γνωστές σας για να αποφασίσετε αν πάσχετε από ενδομητρίωση ή όχι. 

Διαφορετικά συμπτώματα έχει η ενδομητρίωση εντέρου, από την ενδομητρίωση στην ουροδόχο κύστη ή στις σάλπιγγες. Ο καταλληλότερος για να κάνει τη διαγνωση είναι ο γυναικολόγος σας.

Είδη ενδομητρίωσης

Η ενδομητρίωση περιλαμβάνει διάφορες κλινικές μορφές όπως:

• επιφανειακή ενδομητρίωση
• κύστες ενδομητρίωσης
• εν τω βάθει ενδομητρίωση 
• μια ειδική μορφή ενδομητρίωσης αποτελεί επίσης η αδενομύωση

 

Πως ανιχνεύεται η ενδομητρίωση

Η διάγνωση της ενδομητρίωσης δεν είναι πάντα εύκολη. Η κλινική εξέταση μπορεί να προσφέρει απλώς ενδείξεις για την ύπαρξη ενδομητρίωσης.

• Η εξέταση του τραχήλου της μήτρας με κολποσκόπιο παρέχει τη δυνατότητα ανεύρεσης γαλαζωπών ή κοκκινωπών εστιών πάνω στον τράχηλο ή στην οπίσθια επιφάνεια του θόλου του κόλπου. Και στις δύο περιπτώσεις, είναι απολύτως εφικτή η λήψη ιστού με οπτικό έλεγχο.
• Η ψηλάφηση του κόλπου ενδέχεται να αναδείξει μία μήτρα σε οπίσθια κάμψη, δηλαδή στραμμένη προς τα πίσω και σε τυπική σταθερή θέση. Η κλινική εξέταση προκαλεί συνήθως ευαισθησία μόλις ψηλαφείται ο τράχηλος.
• Η υστεροσαλπιγγογραφία (ακτινογραφία της μήτρας και των σαλπίγγων) που διενεργείται από ακτινολόγο στην αρχή του εμμηνορρυσιακού κύκλου, μπορεί να αναδείξει προσβολή των σαλπίγγων ή μία μήτρα σε οπίσθια κάμψη (ιδιαίτερα στραμμένη προς τα πίσω προς το ορθό).
• Το κοιλιακό υπερηχογράφημα (με γεμάτη ουροδόχο κύστη) και το διακολπικό υπερηχογράφημα (με άδεια ουροδόχο κύστη) επιτρέπουν την εύρεση κύστεων στις ωοθήκες (μεγέθους άνω των 3 εκατοστών). Υπάρχει ενίοτε δυσκολία να διακριθεί από τις λειτουργικές κύστεις.

 Ο μόνος σίγουρος τρόπος κατά 100% να γίνει διάγνωση της ενδομητρίωσης είναι η λαπαροσκόπηση και η ιστολογική εξέταση (να τη δει κανείς στο μικροσκόπιο και να φανούν οι αδένες και το στρώμα). 

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι μόνο η εξέταση στο χειρουργείο και η ιστολογική εξέταση είναι σίγουρη μέθοδος διάγνωσης. Αλλά τι γίνεται όταν η γυναίκα δεν έχει υποβληθεί σε χειρουργική γυναικολογική επέμβαση; Ή τι γίνεται όταν η νεαρή έφηβη έχει μόλις αρχίσει να εμφανίζει περίοδο;

Στα πρωταρχικά στάδια της νόσου πριν ακόμα η γυναικολογική εξέταση αρχίσει να παρουσιάζει ευρήματα, ένα προσεκτικό και λεπτομερές ιστορικό είναι ο πιο σημαντικός τρόπος για τη σωστή διάγνωση. 

Καθώς η νόσος εξελίσσεται τότε αρχίζουν να παρατηρούνται μερικά σωματικά ευρήματα, τα οποία μπορούν να αναγνωριστούν από τον (έμπειρο) γιατρό, ο οποίος ψάχνει για τη νόσο και έχει την εμπειρία να την αναγνωρίζει. 

Οι απεικονιστικές εξετάσεις όπως το υπερηχογράφημα, η αξονική τομογραφία και η μαγνητική τομογραφία μπορούν να δώσουν αξιόπιστες πληροφορίες για ενδομητριωσικές κύστεις, αλλά όλες οι γυναίκες που πάσχουν από ενδομητρίωση δεν παρουσιάζουν κύστεις. 

Από την άλλη πλευρά, όλες οι κύστεις δεν είναι ενδομητρίωση. Η εξέταση αίματος για έναν ειδικό δείκτη (το CA125) δεν έχει μεγάλη εξειδίκευση και αξιοπιστία.

Η χειρουργική διερεύνηση (διαγνωστική λαπαροσκόπηση) είναι ο μόνος σίγουρος τρόπος διάγνωσης της ενδομητρίωσης.

Θεωρίες για την πρόκληση της ενδομητρίωσης

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες που προσπαθούν να εξηγήσουν τον τρόπο δημιουργίας της ενδομητρίωσης, αλλά παραμένει μια πάθηση που δεν έχει εξηγηθεί πλήρως από την ιατρική.

Διαβάστε περισσότερα:  Πώς προκαλείται η ενδομητρίωση;

Πώς σχηματίζονται οι κύστες ενδομητρίωσης;

Όταν η γυναίκα εμφανίζει την έμμηνο ρύση (περίοδο), η ενδομητριωσική εστία εμφανίζει επίσης ροή αίματος, η οποία προστίθεται από μήνα σε μήνα και από περίοδο σε περίοδο, περιχαρακώνεται από συμφύσεις και από τον εκφυλισμένο τοπικό ιστό και δημιουργούνται μικρές κύστεις με αίμα οι οποίες μπορεί να έχουν μέγεθος από μερικά χιλιοστά μέχρι 10cm ή και περισσότερο. 

Οι κύστες ενδομητρίωσης λέγονται επίσης σοκολατοειδείς ή αιμορραγικές κύστες και συνήθως εντοπίζονται στις ωοθήκες (διαβάστε περισσότερα για τις κύστες στις ωοθήκες).

Η διήθηση των παρακείμενων ιστών, δηλαδή η επέκταση της ενδομητρίωσης στο έντερο, την ουροδόχο κύστη και τη μήτρα είναι αρκετά συνηθισμένο φαινόμενο.

Ενδομητρίωση και υπογονιμότητα

Η ενδομητρίωση θεωρείται μία από τις τρεις κύριες αιτίες της γυναικείας υπογονιμότητας. Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής, η ενδομητρίωση μπορεί να βρεθεί στο 24 έως 50% των γυναικών που παρουσιάζουν υπογονιμότητα. 

Σε ήπιες έως μέτριες περιπτώσεις, η υπογονιμότητα μπορεί να είναι προσωρινή. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η λαπαροσκοπική χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση συμφύσεων, κύστεων και ουλώδους ιστού μπορεί να αποκαταστήσει τη γονιμότητα.

Σε άλλες περιπτώσεις - ένα πολύ μικρό ποσοστό - οι γυναίκες μπορεί να παραμείνουν υπογόνιμες.

Ο τρόπος με τον οποίο η ενδομητρίωση επηρεάζει τη γονιμότητα δεν είναι σαφώς κατανοητός. Πιστεύεται ότι ο ουλώδης ιστός από την ενδομητρίωση μπορεί να επηρεάσει την απελευθέρωση του ωαρίου από την ωοθήκη και την μεταφορά του μέσα από τη σάλπιγγα στη συνέχεια. 

Άλλοι μηχανισμοί που πιστεύεται ότι επηρεάζουν τη γονιμότητα περιλαμβάνουν αλλαγές στο πυελικό περιβάλλον, που έχουν ως αποτέλεσμα την εξασθένιση της εμφύτευσης του γονιμοποιημένου ωαρίου.

Αντιμετώπιση

Η θεραπευτική αγωγή σε συμπτωματική ενδομητρίωση προσβλέπει κυρίως στην ανακούφιση από τα συμπτώματα και όχι τόσο στην εξάλειψη της νόσου, όπως επίσης και στη μείωση της πιθανότητας υποτροπών ή εξέλιξης της πάθησης.

Ακόμη και σε περίπτωση αποτελεσματικής θεραπείας, στο 20% των ασθενών η ενδομητρίωση μπορεί να υποτροπιάσει και να εμφανιστεί με την ίδια μορφή που αρχικά διαγνώστηκε ή με κάποια άλλη μορφή.

Διαβάστε περισσότερα για την αντιμετώπιση και θεραπεία της ενδομητρίωσης