Εμφύτευση Εμβρύων

Εμφύτευση και διείσδυση εμβρύου

Πώς γίνεται η γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο

Κατά τη διάρκεια της συνουσίας 300 εκατομμύρια σπερματοζωάρια περίπου εισέρχονται στον κόλπο. Όμως ένα μόνο διαπερνά την προστατευτική μεμβράνη του ωαρίου και το γονιμοποιεί. Από την ένωση των δύο αυτών κυττάρων γεννιέται ένα νέο, ο ζυγωτής, το πρώτο κύτταρο της νέας ζωής που θα δημιουργηθεί. Τη στιγμή ακριβώς της γονιμοποίησης, τα χρωμοσώματα του ωαρίου και του σπερματοζωαρίου συνδυάζονται, καθορίζοντας αυτόματα τα χαρακτηριστικά που θα κληρονομήσει το έμβρυο από τους γονείς του.

Κουβαλώντας το γενετικό υλικό 46 χρωμοσωμάτων (23 από κάθε γονέα), ο ζυγώτης υποδιαιρείται σε νέα κύτταρα. Στην αρχή σε δύο, έπειτα σε τέσσερα, στη συνέχεια σε οχτώ κ.λπ. Την τέταρτη ημέρα από τη σύλληψη, έχουν δημιουργηθεί 32 κύτταρα, το μορίδιο, που σχηματίζουν δύο ξεχωριστές στοιβάδες γύρω από έναν πυρήνα γεμάτο υγρό. Την έβδομη ημέρα περίπου, έχει σχηματιστεί πια μια μπάλα κυττάρων, η βλαστοκύστη, η οποία φτάνει στο φιλόξενο περιβάλλον της μήτρας, όπου και φωλιάζει.

Υπάρχει περίπτωση ένα ωάριο, όταν γονιμοποιηθεί από το σπερματοζωάριο, να διαιρεθεί σε δύο όμοια μέρη. Τότε γίνεται σύλληψη όμοιων διδύμων, δηλαδή εμβρύων του ίδιου φύλου, που μοιράζονται τον ίδιο πλακούντα. Όταν δύο ωάρια γονιμοποιηθούν συγχρόνως από δύο διαφορετικά σπερματοζωάρια, τότε προκύπτουν δύο ανόμοια δίδυμα, που θα είναι ανεξάρτητα μέσα στη μήτρα, καθένα με τον δικό του πλακούντα

Το φύλο του εμβρύου

Κάθε ωάριο περιέχει ένα μόνο χρωμόσωμα Χ, ενώ το σπερματοζωάριο μπορεί να περιέχει είτε ένα χρωμόσωμα Χ είτε ένα Υ. Από το συνδυασμό των χρωμοσωμάτων θα καθοριστεί το φύλο του παιδιού. Με το συνδυασμό XX το φύλο είναι θηλυκό, ενώ με το συνδυασμό ΧΥ αρσενικό. Τα σπερματοζωάρια Υ κινούνται με μεγαλύτερη ταχύτητα από τα Χ, αλλά έχουν μικρότερη διάρκεια ζωής.

Μετά την γονιμοποίηση αρχίζει η διαίρεση του ζυγώτη. Σχηματίζεται το μορίδιο, που γρήγορα μετατρέπεται σε βλαστοκύστη με την δημιουργία κοιλότητας υγρού ανάμεσα σε μία εν τω βάθει μάζα κυττάρων, ενώ τα περιφερικά τροφοβλαστικά κύτταρα διαμορφώνουν το τοίχωμα της βλαστοκύστης.

 

Εμφύτευση εμβρύου στο στάδιο της Βλαστοκύστης

Την χρονική στιγμή που το αναπτυσσόμενο έμβρυο έχει φθάσει στο στάδιο της βλαστοκύστης, (δηλ. περίπου 6-7 ημέρες μετά την σύλληψη), επιτελείται η εμφύτευση. Η εμφύτευση γίνεται σε τρία στάδια:

1. Τα τροφοβλαστικά κύτταρα έρχονται σε επαφή με το ενδομήτριο, παράγουν ένα ένζυμο με δράση θρυψίνης και εμφανίζουν μικρολάχνες, ενώ τα ενδομητρικά κύτταρα προβάλλουν πινοπόδια.
2. Οι μικρολάχνες εξαφανίζονται και αρχίζει να παράγεται σε ικανή ποσότητα μία ειδική κολλώδης γλυκοπρωτεΐνη, η οποία κρατά την βλαστοκύστη προσκολλημένη σε μεγάλη επιφάνεια του ενδομητρίου.
3. Η βλαστοκύστη με τον μηχανισμό της σύσπασης μικροσωληνίσκων μεταναστεύει στο εσωτερικό του ενδομητρίου. Τότε ξεκινά η παραγωγή της β-χοριακής Συνθετικής Ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης (β-hCG), ενώ αρχίζει η μεταμόρφωση των κυττάρων του στρώματος σε κύτταρα φθαρτού. Περίπου 7-8 ημέρες μετά την σύλληψη, η βλαστοκύστη είναι μερικώς ή πλήρως εμφυτευμένη στο τοίχωμα της μήτρας.

Τα συμπτώματα εγκυμοσύνης από εξωσωματική ή μετά από σπερματέγχυση δεν διαφέρουν από τα συμπτώματα εγκυμοσύνης από φυσική σύλληψη

Η εμφύτευση συμπεριλαμβάνει και χαρακτηριστικές αλλαγές στα κύτταρα του στρώματος του ενδομητρίου, γνωστές με τον όρο φθαρτοειδής αντίδραση. Οι αλλαγές αυτές συνίστανται σε απώλεια των ενδοθηλιακών κυττάρων του ενδομητρίου και αντικατάσταση τους από επιθηλιοποιημένα, διογκωμένα, ωχρά, στρωματικά κύτταρα, που αναφέρονται ως κύτταρα φθαρτού. Παρατηρείται ακόμη τοπικό οίδημα στο στρώμα που περιβάλλει την βλαστοκύστη και αυξημένη αγγειακή διαπερατότητα. Φλεγμονώδη κύτταρα μεταναστεύουν στην περιοχή της εμφύτευσης, ενώ τελείται μιας μορφής ανακατασκευή των τοπικών δομών, που αφορούν στον συνδετικό ιστό, στα αιμοφόρα αγγεία και στους αδένες του ενδομητρίου. Μερικά από τα κύτταρα της τροφοβλάστης στο σημείο της επαφής με το ενδομήτριο ενώνονται και σχηματίζουν ένα συγκύτιο. Αυτή είναι η συγκυτιοτροφοβλάστη και φαίνεται πως συμμετέχει στην αρχική φάση εισβολής στους μητριαίους ιστούς. Η πλήρης φύση της φθαρτοειδούς αντίδρασης παραμένει ως ένα σημείο αδιευκρίνιστη. Πιθανολογείται ότι τα κύτταρα του φθαρτού περιορίζουν την διείσδυση των τροφοβλαστικών κυττάρων.

Σύντομα, μετά την εμφύτευση, επεκτείνεται η συγκυτιοτροφοβλάστη και περίπου την 9η ημέρα σχηματίζονται κοιλότητες στο εσωτερικό της, οι οποίες τελικά θα γίνουν τα σημεία από όπου θα ρέει το μητρικό αίμα. Τη 13η ημέρα στήλες κυτταροτροφοβλασικών κυττάρων, που ευρίσκονται πίσω από την συγκυτιοτροφοβλάστη, αρχίζουν να μεγαλώνουν και να επεκτείνονται προς τα πλέον εξωτερικά στρώματα του κυήματος αλλά και έξω από αυτό. Αυτές είναι οι πρωτογενείς λάχνες, από τις διακλαδώσεις των οποίων θα προέλθουν οι υπόλοιπες λάχνες και γενικότερα η τελική δομή του ώριμου πλακούντα. Ο κεντρικός κορμός κάθε μιας από αυτές τις λάχνες διατρέχεται από μία στήλη μεσοδερμικών κυττάρων, τα οποία σχηματίζουν το τριχοειδικό δίκτυο της λάχνης. Όταν οι κυτταροτροφοβλαστικές αυτές στήλες φθάσουν στο πλέον εξωτερικό όριο του συγκυτίου, κύτταρα από τα άκρα τους επεκτείνονται προς τα πλάγια έως ότου συναντήσουν τα αντίστοιχα από τις διπλανές στήλες. Αυτό διαμορφώνει μία δομή κυτταροτροφοβλάστης, η οποία περιβάλλει όλο το κύημα έως την 20η ημέρα. Η συγκυτιοτροφοβλάστη περιορίζεται στο περιφερικότερο τμήμα της λάχνης, ενώ αρχίζουν να σχηματίζονται τα πρώτα εμβρυϊκά αγγειακά στοιχεία στο εσωτερικό της λάχνης. Ταυτόχρονα, ενδόδερμα, που ενώνει το αναπτυσσόμενο έμβρυο με τον πλακούντα, δημιουργεί τα ομφαλικά αγγεία, τα οποία διεισδύουν μέσα στις λάχνες και ενώνονται τελικά με τα τριχοειδή της λάχνης, δημιουργώντας έτσι την πλακουντιακή κυκλοφορία. Αν και τα τροφοβλαστικά κύτταρα ευρίσκονται σε όλη την περιφέρεια της βλαστοκύστης, η περιοχή που εξελίσσεται αργότερα σε πλακούντα αυξάνει σε πάχος, διακλαδίζεται και αποτελεί το λαχνωτό χόριο. Στην υπόλοιπη περιφέρεια και ειδικά εκεί όπου τα τμήματα των λαχνών και του φθαρτού εκτίθενται στην κοιλότητα της μήτρας, οι λάχνες ατροφούν και η επιφάνεια γίνεται λεία. Έτσι, δημιουργείται το λείο χόριο. Αρχικά, το έμβρυο καλύπτεται κυκλοτερώς από χοριακές λάχνες και φθαρτό. Ο φθαρτός που έρχεται σε επαφή με τον πλακούντα ονομάζεται βασικός φθαρτός, ενώ αυτός που καλύπτει το έμβρυο θυλακιοειδής φθαρτός. Ο υπόλοιπος φθαρτός της μήτρας ονομάζεται γνήσιος φθαρτός. Πολύ αργότερα (στο τέλος της 12ης εβδομάδας), ο θυλακιοειδής και ο γνήσιος φθαρτός ενώνονται.

Τα κύτταρα της κυτταροτροφοβλάστης από τις τροφοβλαστικές στήλες μεταναστεύουν στους μητριαίους μητρικούς ιστούς και σχηματίζουν την εξωλάχνια κυτταροτροφοβλάστη. Η διαδικασία αυτή, που καλείται τροφό βλαστική διείσδυση ή τροφοβλαστική εισβολή, γίνεται σε δύο στάδια. Το πρώτο στάδιο αρχίζει την 4η εβδομάδα και συνίσταται σε διείσδυση των κυτταροτροφοβλαστικών κυττάρων στον φθαρτό. Το δεύτερο στάδιο αρχίζει περίπου την 9η-1Οη εβδομάδα και ολοκληρώνεται περίπου την 18η, συνίσταται δε σε εισβολή των τροφοβλαστικών κυττάρων στα σπειροειδή αρτηριόλια. Τα κύτταρα αυτά περιβάλλουν τα σπειροειδή αρτηριόλια και τελικά αντικαθιστούν το ενδοθήλιο των αρτηριδίων αυτών με μαλακό ινώδη ιστό. Με τον τρόπο αυτό καταργείται το φυσιολογικό μυοελαστικό αρτηριακό τοίχωμα του αγγείου που φυσιολογικά αποκρίνεται σε εντολές του αυτονόμου νευρικού συστήματος. Διευρύνεται ο αρτηριακός αυλός σε πολύ μεγάλο βαθμό και έτσι εξασφαλίζονται χώροι πολύ χαμηλής αιματικής αντίστασης και συνεπώς ιδιαίτερα υψηλής ροής, μη ανταποκρινόμενοι σε αγγειοσυσπαστικές νευρικές εντολές. Σε περίπτωση που η διαδικασία του δευτέρου κύματος της τροφοβλαστικής διείσδυσης αποτύχει, η κύηση επιπλέκεται από προεκλαμψία, ενώ, αν καθυστερήσει και υπερβεί αρκετά την 20ή εβδομάδα, συμβαίνει επιβραδυνόμενη ενδομήτρια ανάπτυξη του εμβρύου.

Συμπτώματα εγκυμοσύνης στο πρώτο τρίμηνο

Μόλις εμφυτευτεί το κύημα (ολόκληρο το προϊόν της σύλληψης) στη μήτρα, απελευθερώνει ουσίες, που προκαλούν τη διακοπή της περιόδου και προετοιμάζουν το σώμα σας για την επερχόμενη εγκυμοσύνη. "Ξεγελούν", επίσης, το ανοσοποιητικό σας σύστημα, ώστε να ανεχθεί το έμβρυο και να μην το αποβάλει ως ξένο σώμα.

Οι αλλαγές που θα παρατηρείτε μέρα με τη μέρα στο σώμα σας οφείλονται στην επίδραση διάφορων ορμονών, που εκκρίνονται από τους αδένες, τις ωοθήκες και τον πλακούντα σας. Η εντατική δράση τους είναι αυτή, που στηρίζει την εγκυμοσύνη σας και εξασφαλίζει την υγιή ανάπτυξη του εμβρύου. Οι ορμόνες προετοιμάζουν επίσης τη μήτρα, τη λεκάνη και τους μαστούς σας, για να ανταποκριθούν στον τοκετό και το θηλασμό.

Οι ορμόνες στην εγκυμοσύνη

Οιστρογόνα-Προγεστερόνη: οι ορμόνες αυτές παράγονται αρχικά από τις ωοθήκες και στη συνέχεια από τον πλακούντα και το έμβρυο. Η παραγωγή και των δύο κατά την εγκυμοσύνη αυξάνεται αλματωδώς. Είναι κατά εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη. Η πιο σημαντική λειτουργία τους είναι να μαλακώνουν τους μυς και τους ιστούς στο σώμα της μητέρας, ώστε να προσαρμοστεί στις αυξημένες ανάγκες της εγκυμοσύνης. Οι ορμόνες αυτές είναι, επίσης, υπεύθυνες για κάποιες από τις ανεπιθύμητες ενέργειες της εγκυμοσύνης, όπως η πρωινή ναυτία, η δυσκοιλιότητα και οι κιρσοί. Λίγες ώρες μετά τον τοκετό η δράση τους πέφτει κατακόρυφα, προκαλώντας τις συναισθηματικές μεταπτώσεις, που νιώθουν συνήθως οι μητέρες μετά τη γέννηση του παιδιού τους.

Ρελαξίνη: η ορμόνη αυτή, που παράγεται από τον πλακούντα, μαλακώνει τους συνδετικούς ιστούς και τις αρθρώσεις στο σώμα της εγκύου, κυρίως της λεκάνης. Χάρη στην επίδραση της, οι αρθρώσεις γίνονται τόσο ελαστικές ώστε η λεκάνη μπορεί να φιλοξενήσει άνετα τη μήτρα που ολοένα διογκώνεται.

Προλακτίνη και ωκυτοκίνη: είναι δυο ορμόνες της υπόφυσης οι οποίες προετοιμάζουν τους μαστούς για το θηλασμό και διεγείρουν την παραγωγή του γάλακτος, Η δράση τους κορυφώνεται κατά τη διάρκεια του θηλασμού. Η ωκυτοκίνη προκαλεί επίσης τους σπασμούς της μήτρας για τις ωδίνες και τον τοκετό.

Η έντονη ορμονική δραστηριότητα, σας επηρεάζει με ποικίλους τρόπους. Ενδεχομένως να γίνετε κυκλοθυμική και συναισθηματικά ευάλωτη ή να νιώθετε αποστροφή για κάποιες οσμές και τροφές που πριν λατρεύατε. Η καταπόνηση των ζωτικών σας οργάνων πιθανόν να σας προκαλέσει κατατονία, κόπωση ή υπνηλία, πτώση της πίεσης και τάσεις λιποθυμίας.

Η "πρωινή αδιαθεσία", που εκδηλώνεται με ναυτίες, τάσεις εμετού και ανορεξία, είναι το πιο συνηθισμένο σύμπτωμα στην αρχή της εγκυμοσύνης. Μπορεί να την αισθανθείτε οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, κυρίως αν είστε κουρασμένη ή νηστική. Με την πρόοδο της εγκυμοσύνης, καθώς το σώμα σας θα βρίσκει μια νέα ορμονική ισορροπία, τα συμπτώματα αυτά θα υποχωρούν.

Το τέλος του πρώτου τριμήνου πιθανόν να σας βρει εξουθενωμένη, σωματικά και ψυχικά. Αν, όμως, κατανοήσετε τι συμβαίνει στο σώμα σας, που έχει τεθεί στην υπηρεσία ενός υπέροχου σκοπού, τότε θα νιώσετε ότι πραγματικά αξίζει τον κόπο!

Η βασική οργάνωση του πλακούντα έχει ήδη φανεί έως την 20ή ημέρα της κύησης. Από εκεί και πέρα ακολουθεί περαιτέρω διεργασία, εξέλιξη και ανάπτυξη της ήδη υπάρχουσας δομής. Τρία βασικά στοιχεία εμπλέκονται στην ανάπτυξη του πλακούντα: ανάπτυξη και επέκταση της κυτταροτροφοβλάστης στο μητριαίο στρώμα και τα σπειροειδή αρτηριόλια, συνεχής διακλάδωση των χοριακών λαχνών και δημιουργία διαφραγματίων που προβάλλουν μέσα στον μεσολάχνιο χώρο.

Ρύθμιση της τροφοβλαστικής διείσδυσης

Η ικανότητα των κυτταροτροφοβλαστικών κυττάρων να διεισδύσουν, εξαρτάται από δύο παράγοντες: πρώτον από την έκφραση των λεγομένων μορίων επιφανειακής σύνδεσης των κυττάρων, όπως οι ιντεγκρίνες και οι καντερίνες και δεύτερον από την επάρκεια των ειδικών πρωτεασών, οι οποίες αποδομούν την εξωκυττάρια ουσία, όπως ο ενεργοποιητής του πλασμινογόνου και οι μεταλλοπρωτεϊνάσες.

Επιπλέον, υπάρχει περαιτέρω ρύθμιση της διείσδυσης με την δράση αυξητικών παραγόντων και κυτοκινών, που παράγονται από τα κυτταροτροφοβλαστικά κύτταρα μέσω αυτοκρινούς λειτουργίας και από τα κύτταρα του φθαρτού.

Παράλληλα, ενεργούν αντιδιεισδυτικοί παράγοντες που επιδρούν στην πλακουντιακή κοίτη, όπως ο αυξητικός παράγοντας μετασχηματισμού (TGF-β).

Τέλος, το ιστικό οξυγόνο είναι ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας της πλακουντιακής ανάπτυξης. Τα επίπεδα του Ο2 στον πλακούντα είναι πολύ χαμηλότερα από εκείνα του ενδομητρίου. Έτσι, παραδόξως, έως την 12η-13η εβδομάδα ο πλακούντας αναπτύσσεται καλύτερα σε συνθήκες χαμηλής οξυγόνωσης.

Η γνώση όλων αυτών των λεπτών μηχανισμών της τροφοβλαστικής διείσδυσης βοηθά στην κατανόηση της παθογένειας ορισμένων επιπλοκών της κύησης, όπως η προεκλαμψία και η επιβράδυνση της ενδομήτριας εμβρυϊκής ανάπτυξης.

Ενημερώστε άμεσα τον μαιευτήρα σας για τα συμπτώματα της εγκυμοσύνης σας!

Μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον Δρ. Θάνο Παράσχο στα τηλέφωνα +(30) 210 6774104 και +(30) 697 3000432 ή συμπληρώνοντας την φόρμα επικοινωνίας μας.