Παρένθετη Μητέρα και Παρένθετη Μητρότητα
Η παρένθετη μητέρα είναι μια γυναίκα που συμφωνεί να κυοφορήσει και να γεννήσει ένα ή περισσότερα έμβρυα που δημιουργήθηκαν με εξωσωματική με γενετικό υλικό άλλου ζευγαριού. Η παρένθετη μητρότητα είναι μια διαδικασία που βασίζεται στην ηθική αρχή του αλτρουισμού μέσω της οποίας μπορούν ν' αποκτήσουν παιδί γυναίκες με σοβαρό πρόβλημα υγείας, υποστηρίζει ο ειδικός γονιμότητας γυναικολόγος - μαιευτήρας Δρ. Θάνος Παράσχος.
Επισημαίνει ότι στην περίπτωση της παρένθετης μητρότητας μάνα δεν είναι αυτή που γεννάει το παιδί (δηλαδή η παρένθετη μητέρα), αλλά αυτή που δίνει το γενετικό υλικό, και υπογραμμίζει ότι ο νόμος που ισχύει στη χώρα μας για την παρένθετη μητρότητα είναι δημοκρατικός και κατοχυρώνει πλήρως όλες τις πλευρές.
*Παρακάτω παραθέτουμε την απόφαση της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής για την παρένθετη μητρότητα, όπως δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ της 26.10.2022, όπως και τις απαντήσεις του Δρ. Θάνου Παράσχου στις πιο συνηθισμένες ερωτήσεις για την εξωσωματική με παρένθετη μητέρα.
Οταν λέμε παρένθετη μητρότητα τι ακριβώς εννοούμε;
«Η παρένθετη μητρότητα εφαρμόζεται σε γυναίκες που για διάφορους λόγους δεν έχουν μήτρα ή η μήτρα τους έχει κάποιο πολύ σοβαρό πρόβλημα. Έχουν όμως διατηρήσει τις ωοθήκες τους.
Σε αυτές λοιπόν τις περιπτώσεις χρησιμοποιείται μια τρίτη γυναίκα, στη μήτρα της οποίας τοποθετείται το ή τα έμβρυα που έχουν προκύψει από το γονιμοποιημένο ωάριο της άλλης γυναίκας με το σπέρμα του συντρόφου της.
Η γυναίκα που κυοφορεί αυτό ή αυτά τα έμβρυα ονομάζεται παρένθετη μητέρα και η διαδικασία που ακολουθείται παρένθετη μητρότητα».
Δηλαδή είναι μια μορφή εξωσωματικής γονιμοποίησης;
«Βεβαίως. Η εξωσωματική γονιμοποίηση ξεκίνησε στο τέλος της δεκαετίας του 1970 για άλλους λόγους και για άλλους γίνεται σήμερα. Δηλαδή τότε με την εξωσωματική αντιμετωπίζονταν προβλήματα απόφραξης σαλπίγγων. Σήμερα η εξωσωματική γίνεται για παρένθετη μήτρα, για γονιδιακές-γενετικές παθήσεις, για πολύ σοβαρά προβλήματα ολιγοσπερμίας κ.ά.».
Τα ποσοστά επιτυχίας είναι ίδια με τις άλλες μορφές εξωσωματικής;
«Είναι ανάλογα με τις άλλες μορφές εξωσωματικής. Μπορούν να κυμαίνονται από 30, 60, 70%, ανάλογα με το πρόβλημα και το περιστατικό. Οσο πιο νέα είναι η γυναίκα που δίνει το ωάριο τόσο πιο υψηλά είναι τα ποσοστά επιτυχίας. Και στην παρένθετη μητρότητα, αλλά και στην εξωσωματική γενικότερα καθοριστικό ρόλο παίζει η ηλικία του ωαρίου».
Εσείς έχετε εφαρμόσει της διαδικασία της παρένθετης μητρότητας;
«Πολλές φορές. Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο έχουμε δώδεκα περιστατικά και έχουν γεννηθεί ήδη 17 μωρά, ενώ τρείς γυναίκες αναμένεται να γεννήσουν σύντομα. Γεγονός είναι ότι το κέντρο γονιμότητας EmBIO διαθέτει μεγάλη εμπειρία στην αντιμετώπιση όλων των πτυχών της παρένθετης μητρότητας, γεγονός που μας δίνει σημαντικό πλεονέκτημα σε σχέση με άλλα κέντρα γονιμότητας παγκοσμίως. Από το 1996, η ομάδα μας καθοδηγεί με επιτυχία άτομα που επιθυμούν να αποκτήσουν το δικό τους βιολογικό παιδί μέσω του προγράμματος παρένθετης μητρότητας. Σύμφωνα με την Ελληνική Νομοθεσία, κατά τη διαδικασία χρησιμοποιούνται μόνο τα ωάρια της παραγγέλλουσας μητέρας ή μιας τρίτης ανώνυμης δότριας και η παρένθετη μητέρα δεν συνδέεται βιολογικά με το παιδί που κυοφορεί.»
Τι λέει ο νόμος για την παρένθετη μητρότητα στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα η παρένθετη μητρότητα έχει εγκριθεί βάση νόμου (Αρθρο 1458 ΦΕΚ 3089/2002) και από τον Ιούλιο του 2014 έχει ανοίξει την πύλες του για τους κατοίκους εξωτερικού (N. 4272 / 11.07.2014). Σε κάθε περίπτωση ο νόμος δεν επιτρέπει να γίνει χρήση του γενετικού υλικού της παρένθετης μητέρας. Το πρόγραμμα παρένθετης μητρότητας απευθύνεται μόνο σε παντρεμένα ζευγάρια, σε ζευγάρια υπό ελεύθερη συμβίωση και σε ελεύθερες γυναίκες.
Η απόφαση της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής για την παρένθετη μητρότητα.
Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ B’ 5524/26.10.2022) η απόφαση του Εποπτικού Συμβουλίου της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής που περιλαμβάνει ρυθμίσεις για την παρένθετη μητρότητα. Αναλυτικά προβλέπεται:
Προϋποθέσεις για την παρένθετη μητρότητα
1. Προϋποθέσεις για την παρένθετη μητρότητα ορίζονται:
- Ηλικία άνω των είκοσι πέντε (25) ετών και μέχρι πενήντα τεσσάρων (54) ετών. Για τις γυναίκες ηλικίας 50 ετών και μίας ημέρας μέχρι 54 ετών και 0 ημέρες απαιτείται κατ’ εξαίρεση σχετική άδεια της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής.
- 2) Να μην έχει υποβληθεί σε περισσότερες από δύο καισαρικές τομές.
2. Δεν υφίσταται χρονικός ή ποσοτικός περιορισμός ως προς τον αριθμό των εμβρυομεταφορών στις οποίες πρόκειται να υποβληθεί η υποψήφια κυοφόρος με την ίδια ή διαφορετική δικαστική απόφαση.
3. Για την απόδειξη της από το άρθρο 8 του ν. 3089/2002 προβλεπόμενης κατοικίας, ήτοι του κέντρου των βιοτικών σχέσεων, ή της προσωρινής διαμονής της αιτούσας ή εκείνης που θα κυοφορήσει το τέκνο, αρκεί οποιοδήποτε πρόσφορο αποδεικτικό μέσο, ακόμη και υπεύθυνη δήλωση του ενδιαφερομένου μέρους.
Καταβολή δαπανών και αποζημιώσεων στην περίπτωση παρένθετης μητρότητας.
1. Στη γυναίκα που κυοφορεί και γεννά για λογαριασμό άλλης καταβάλλονται οι δαπάνες που απαιτούνται για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και την λοχεία εφόσον αυτές δεν καλύπτονται από τον ασφαλιστικό φορέα της. Το ύψος του καταβλητέου ποσού προκύπτει από τις αποδείξεις, που έχουν εκδοθεί κατά τον προβλεπόμενο από τη φορολογική νομοθεσία τύπο. Οι δαπάνες αυτές καταβάλλονται μόνο αν έχει χορηγηθεί η απαιτούμενη δικαστική άδεια.
2. Στη γυναίκα που κυοφορεί για λογαριασμό άλλης καταβάλλεται αποζημίωση για αποχή από την εργασία της, αναγκαία για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και τη λοχεία. Αν η κυοφόρος γυναίκα εργάζεται με σχέση εξαρτημένης εργασίας, αποζημίωση οφείλεται μόνο αν κατά τη διάρκεια της ως άνω αποχής από την εργασία της δεν της καταβλήθηκαν, για οποιονδήποτε λόγο, μισθός ή ημερομίσθια.
Το ύψος της αποζημίωσης προκύπτει από υπεύθυνη δήλωση της κυοφόρου γυναίκας, στην οποία προσδιορίζεται ο χρόνος αποχής από την εργασία και η απώλεια εισοδήματος. Αν η κυοφόρος είναι άνεργη, το ποσό της αποζημίωσης καλύπτει την αμοιβή που με βάση την επαγγελματική κατάρτισή της θα εισέπραττε, αν εργαζόταν.
3. Κατ’ αναλογική εφαρμογή του εδαφίου γ της παρ. 5 του άρθρου 8 του ν. 3305/2005, όπως ισχύει, για την ανεύρεση δοτών γεννητικού υλικού και την καταβολή δαπανών και αποζημιώσεως σε αυτούς, τα πρόσωπα που επιθυμούν να αποκτήσουν τέκνο μέσω παρένθετης μητρότητας δύναται να προσφεύγουν στις ΜΙΥΑ για την ανεύρευση κυοφόρου.
Επίσης, αναλόγως, η καταβολή των δαπανών (στις οποίες περιλαμβάνονται και οι φαρμακευτικές δαπάνες, οι δαπάνες για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, οι αμοιβές των γιατρών, οι δαπάνες για την παρακολούθηση της κύησης, του τοκετού και της λοχείας, καθώς και κάθε άλλη σχετική δαπάνη) καθώς και των αποζημιώσεων δύναται να γίνεται προς την κυοφόρο από τους ιατρούς ή τους νόμιμους εκπροσώπους της Μονάδας Ι.Υ.Α ή της Τράπεζας Κρυοσυντήρησης, στους οποίους τα εν λόγω ποσά καταβάλλονται στη συνέχεια από τα πρόσωπα που επιδιώκουν να αποκτήσουν τέκνο μέσω της παρένθετης μητρότητας, επί τη βάσει αντίστοιχων αποδείξεων (παραστατικών), που εκδίδονται από τους ιατρούς ή νόμιμους εκπροσώπους, χωρίς οποιαδήποτε δική τους φορολογική υποχρέωση.
Οι ως άνω αποδείξεις (παραστατικά) παραμένουν υποχρεωτικά στο αρχείο των ιατρών ή των Μονάδων Ι.Υ.Α. ή Τραπεζών Κρυοσυντήρησης και γνωστοποιούνται μόνο στις αρμόδιες φορολογικές και ελεγκτικές αρχές και στους ανακριτικούς υπαλλήλους, εφόσον ενεργείται ένορκη διοικητική εξέταση ή προκαταρκτική εξέταση ή αστυνομική προανάκριση ή προανάκριση ή κύρια ανάκριση.
Δημόσια προβολή μεθόδου παρένθετης μητρότητας
Επιτρέπεται σε ιατρούς και άλλα πρόσωπα που μετέχουν στην παροχή υπηρεσίας ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής καθώς και σε Μονάδες Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και Τράπεζες Κρυοσυντήρησης η δημόσια προβολή της παροχής υπηρεσιών ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και για την μέθοδο της παρένθετης μητρότητας, τηρουμένων των διατάξεων του άρθρου 24 του Κώδικα Δεοντολογίας της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής.
Οι παρένθετες μητέρες συνήθως είναι συγγενείς του ζευγαριού;
«Μπορεί να είναι και συγγενείς, αλλά από τη δική μου εμπειρία οι περισσότερες ήταν φίλες τους».
Υπάρχει μια έντονη απορία που πλανάται στον κόσμο: Τι ωθεί μια γυναίκα να γίνει παρένθετη μητέρα εφόσον ο νόμος αποκλείει αυστηρά οποιοδήποτε οικονομικό αντάλλαγμα;
«Αλτρουιστικοί καθαρά λόγοι. Η γυναίκα που αποφασίζει να γεννήσει το παιδί μιας άλλης γυναίκας, η οποία έχει ή είχε σοβαρό πρόβλημα υγείας, συμπάσχει μαζί της και θέλει να τη βοηθήσει. Εξάλλου οι παρένθετες συνήθως έχουν τεκνοποιήσει οι ίδιες, οπότε γνωρίζουν τα προβλήματα της σύλληψης και της γέννας ενός παιδιού και προσπαθούν απλά να βοηθήσουν έναν συνάνθρωπό τους».
Η στιγμή που μια γυναίκα γεννάει και βλέπει για πρώτη φορά το μωρό της, θεωρείται ύστατη. Σε αυτή την περίπτωση τι γίνεται;
«Τις περισσότερες φορές η παρένθετη γεννάει με καισαρική. Υπάρχει ένα δέσιμο συναισθηματικό, αλλά παύει να υφίσταται γιατί γενετικά το παιδί δεν ανήκει σε αυτή τη γυναίκα που το γεννάει, δεν έχει καμία σχέση με τα γονίδιά της. Γι' αυτό λοιπόν ήρθε και ο νόμος για να συμπληρώσει αυτό το κενό που υπήρχε και να διασφαλιστεί το ζευγάρι εκατό τοις εκατό».
Συμφωνείτε με τέτοιες μορφές τεκνοποίησης;
«Οχι μόνο συμφωνώ, αλλά πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντική και θετική πράξη, μια κίνηση φιλαλληλίας για να βοηθηθούν οι άνθρωποι που έχουν πρόβλημα και δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν».
Πώς είδατε την δικαστική απόφαση, η οποία έδινε την άδεια σε 52χρονη γυναίκα να γεννήσει το παιδί της κόρης της;
«Πολύ θετικά. Γιατί μια γυναίκα να μην μπορεί να βοηθήσει μια άλλη να τεκνοποιήσει και πολύ περισσότερο όταν αυτή είναι κόρη της; Εξάλλου δεν υπήρχε μεγάλη απόκλιση στην ηλικία. Ο νομοθέτης βάζει όριο τα 50 χρόνια και η γυναίκα ήταν 52. Ο νόμος πρέπει να έχει κάποια ευελιξία και να υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις. Ο κλάδος μας είναι δυναμικός, εξελίσσεται συνεχώς και σήμερα γίνονται πράγματα που πριν από 5 χρόνια δεν τα φανταζόμασταν. Μην ξεχνάμε ότι υπάρχει και η Εθνική Ανεξάρτητη Αρχή της Εξωσωματικής Γονιμοποίησης, η οποία μπορεί να ελέγχει και να αποφασίζει για τις διάφορες εξαιρέσεις που προκύπτουν».
Δεν είναι επικίνδυνο μια γυναίκα 52 χρόνων να γεννήσει ένα παιδί;
«Εχει κινδύνους, περισσότερο για την ίδια. Γι' αυτό καλό θα είναι το ζευγάρι που αναζητεί παρένθετη μητέρα να μπορεί να βρίσκει όσο το δυνατόν πιο νέα, γιατί είναι καλύτερα και για το έμβρυο και για την ίδια. Αλλά εάν δεν μπορεί να βρει γυναίκα νέας ηλικίας, τότε καταφεύγει στη λύση που επέλεξε το ζευγάρι από την Κόρινθο».
